محله‌ی سرخاب در کنار تاریخ غنی و هویت بخشی به تبریز و با وجود دهن کجی ساخت و ساز مدرن به تاریخ آن، هنوز هم تکه‌هایی از تاریخ پر فراز و نشیب تبریز را در دلش جای داده که عمارت قائم مقام یکی از آن‌ها بوده که در میان بازوان توانمند ساخت و سازهای مدرن، تسخیر و به محل رفت و آمد گوسفندان، تبدیل شده است.
مهد نیوز – با گذر از تابلوی درب سرخاب و گذر حیدر تکیهسی، عمارت قائم مقام در نهایت متانت و افتادگی در سمت راست، به خوابی عمیق فرو رفته و این صدای گوسفندان و سگ نگهبان است که گاهی آن را از خواب بیدار می‌کند، در این سمت با عمارتی نیمه جان در متراژ بسیار زیاد مواجه میشویم که در ساختمان دست راست آن احشام نگه می‌دارند و طبقه‌ی بالای آن هم قهوه خانه بوده و دست چپ عمارت هم تبدیل به سالن ورزشی و پارک شده است.
عمارت قائم مقام در تملک شهرداری منطقه 10 تبریز بوده و به نظر میرسد، شهرداری منتظر میراث فرهنگی و این اداره کل هم منتظر شهرداری است تا گام اول را برای احیا و بازسازی عمارت قائم مقام بردارند، اداره کل میراث فرهنگی آذربایجان شرقی مرمتهایی را در برحهای در عمارت قائم مقام انجام داده است، اما این عمارت هم اکنون رها شده و به نظر میرسد شهرداری منطقه 10 باید هر چه زودتر و قبل از آنکه دیر شود، برای سازماندهی آن اقدام کند.
به گفتهی مورخ و نویسندهی برجستهی تبریزی و استاد بازنشستهی تاریخ دانشگاه تبریز، این عمارت متعلق به یوسف خان عدل مکرمالملک، پیشکار یا استاندار آذربایجان و نماینده مجلس شورای ملی در دوره‌های پنجم، ششم و هفتم از تبریز است که تاریخچهی بنای آن به دوران ناصرالدین شاه و حدودا به سال 1250 الی 1255 هجری قمری بازمیگردد؛ گفته می‌شود که زینب پاشا قصد تخریب این خانه‌ی مجلل و باشکوه را که متعلق به پیشکار آذربایجان یا به تعبیر امروز، استاندار بوده، داشته و این خانه دارای باغ باشکوهی هم بوده است.
دکتر سیروس برادران شکوهی در خصوص تاریخچه ساخت عمارت قائم مقام به ایسنا میگوید: عمارت قائم مقام در دورهی رضا شاه به مدرسهی ملی و یا غیرانتفاعی کنونی تبدیل شد و سپس شهرداری اقدام به خرید بخشی از ملک از وراث کرده و آن را تبدیل به پارک کرد و تالار کنونی که باقی مانده و حتی مغازهها و نانوایی که در این محله قرار دارد هم بخشهایی از خانه و باغ و عمارت قائم مقام بوده است.
به گزارش ایسنا، در منابع تاریخی که به معرفی رجال پرداختهاند، آمده است که یوسف عدل (مکرم الملک و بعدا قائم مقام) بود که اکثرا حاکم ولایات می‌شد، او در زمان ولیعهدی احمدشاه، کفالت حکومت آذربایجان را داشته و در دوره رضاخان، چهار دوره وکیل مجلس بوده، همسر مکرمالملک، نوهی عباس میرزای ولیعهد و پدرش، حاج علی آقا معمم و مالک بوده که گفته می‌شود پل آجی چای (تلخه‌رود) را در حوالی تبریز احداث کرده است.
حسن آقا که از گوسفندانش در ساختمان مجاور عمارت نگهداری می‌کند و به کار قصابی مشغول است، امانتدار بدی نبوده و در این خصوص میگوید: ماشین‌ها در پشت عمارت پارک کرده و حریم عمارت را تخریب میکنند، دیوار نصف و نیمهای برای حفاظت از بنا ساخته بودم که باز هم خودروها آن را هم تخریب کردند، میگویند اینجا متعلق به استاندار بوده و بعد از مرگش، سال‌های زیادی است که رها شده، میراث فرهنگی مدتی زیرزمین را مرمت کرد و مسئولان شهرداری هم گاهی سر میزند، اما مدتها است که کسی به اینجا سر نزده است. به گفتهی اهالی، مدتی موتور و ماشین در عمارت قائم مقام نگهداری و تعمیر می‌شده و این محل از سال‌های بسیار دور برای نگهداری گوسفندان استفاده می‌شده است.
علیرضا قوچی، معاون میراث فرهنگی، اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری آذربایجان شرقی هم در این خصوص در گفت‌وگو با ایسنا با اشاره به اینکه عمارت قائم مقام تبریز، تحت مالکیت شهرداری است؛ برای مرمت و احیای این مجموعه با مشارکت شهرداری منطقه 10 تبریز، اعلام آمادگی کرده و میگوید: میراث فرهنگی در چندین مرحله اقدام به مرمت کاروانسرای قائم‌مقام کرده، اما آماده همکاری مجدد با شهرداری تبریز و ارایه‌ی طرح مرمتی، اخذ مجوز مرمت و مصوبه شورای فنی وزارت میراث فرهنگی و تغییر کاربری برای این مجموعه هستیم.
شهردار منطقه 10 تبریز هم در گفت‌وگو با ایسنا میافزاید: طبقه‌ی پایین عمارت قائم مقام توسط میراث فرهنگی مرمت شده است، امیداواریم برای بازسازی این مجموعه و احیای آن بودجه‌ای در نظر بگیرند و شهرداری منطقه 10 هم آماده‌ی کمک به احیای عمارت قائم مقام است.
رسول وظیفه‌شناس در بخش پایانی اظهاراتش خاطرنشان می‌کند: این مجموعه پس از بازسازی می‌تواند به سفره خانه‌ی سنتی و خانه‌ی تاریخی برای پذیرش گردشگر و یا به محلی برای استقرار برخی گروه‌های فرهنگی هنری تبدیل شود؛ اداره کل میراث فرهنگی آذربایجان شرقی اقدام به بازسازی و مرمت چندین خانه‌ی تاریخی در منطقه‌ی 10 کرده و خانه‌ها را به هویت اصلیشان بازگردانده، امیدواریم به کمک هم نسبت به بازسازی عمارت قائم مقام هم همت کنیم.
بر اساس این گزارش، عمارت قائم مقام در بدترین وضعیت ممکن، منتظر حل تعارفات بین شهرداری و میراث فرهنگی بوده و تنها مراقب این بنا که همزمان گوسفندانش را هم در این در ساختمان روبروی این بنا که جزو حریم عمارت قائم مقام است، نگه می دارد، برای انتقال محل کارش نیازمند مکانی جدید و تملک ساختمان توسط شهرداری است./ایسنا
