- استاد شهریار برای ما فردی بسیار باارزش است شما چقدر با آثار استاد شهریار آشنا هستید و به نظر شما ویژگی آثار استاد در مقایسه با سایر شاعران چیست؟
برخی از شخصیتها در فرهنگ و تاریخمان هستند که سیاست و تاریخ قادر به محدود کردن آنها نبوده است؛ زیرا زبان مورد استفاده و عقیده و فکری که از سوی آنها بیان شده در هیچ مرزی نمیگنجد. محمد حسین شهریار که یکی از این نوع اشخاص است، میراث فرهنگ مشترک ماست. دیوان فارسی و دیوان ترکی شهریار را می شناسیم. همچنین کتاب سلام به حیدربابا در ترکیه خیلی معروف است. این جمله را به عنوان یکی از مدیرهای گروه های زبان و ادبیات فارسی در ترکیه می گویم: دیوان فارسی شهریار بیشتر در گروه های زبان و ادبیات فارسی در دانشگاه های ترکیه خیلی ارزش دارد. شهریار با سرودههایش به زبانهای مختلف تنها در جغرافیای زندگی خود محدود نبوده و از سالهای ۱۹۵۰ در سه کشور ایران، ترکیه و جمهوری آذربایجان و سپس نیز در دنیای شعر و ادب از شعرای ماندگار جهان محسوب شده است. به همین دلیل شناخت شهریار به منزله شناخت فرهنگ، زبان و ادبیات و مدنیت ماست.
- همانطور که گفتید اشعار شهریار تنها در جغرافیای زندگی خود محدود نبوده و در بسیاری از کشورهای دنیا شناخته شده است بنا براین شما جایگاه استاد شهریار را در ادبیات ایران و جهان چگونه ارزیابی می کنید؟
محمد حسین شهریار مشهورترین شاعر ادبیات معاصر ایران است. اگر چه استاد محمدحسین شهریار شاعر ترک زبان بود ولی در سرودن شعر با زبان فارسی بسیار زبردست و ماهر بود چرا که با زبان فارسی سه جلد دیوان شعر دارد. در اشعار فارسی شهریار در مورد همه دوره های شعر، ادبیات، تاریخ نه تنها کشور ایران، بلکه کشورهای منطقه ای و حتی دربارۀ اشحاص غربی هم اطلاع به دست می آوریم. از این رو شهریار یک شاعر جهانی و بین المللی است. شهریار افکار و اندیشه ها و پیام هایی را که در اشعرش درج کرده است، فقط در داخل مرزهای جغرافیای ایران نمانده است، به کشورهای قفقاز، خاورمیانه، ترکیه، آسیای مرکزی، شبه جزیره بالکان و شبه جزیره هند هم رسیده است. دیوان فارسی و اشعار ترکی به زبان های انگلیسی، آلمانی، روسی، ترکی آذربایجانی و ترکی استانبولی و به زبان های مختلف برگردانده شده است و افراد زیادی از اشعار شهریار خیلی استفاده کرده اند. میتوان گفت که شهریار در آثار خود به زبانهای فارسی، ترکی و عربی تمامی اشعار کلاسیک را به گونهای یکپارچه در نظر میگیرد و شاعران نو و کلاسیک را از هم جدا نمیکند و به همه آنها به یک چشم نگاه میکند. پژوهشگران ترکیه ای در این فکر هستند که استاد شهریار به عنوان حافظ دوم روزگار کنونی معروف است. شهریار در دوران خود، در مورد موضوعاتی که در زمینه اشعار کلاسیک و نو صورت میگرفت، اندیشههای ارزشمندی داشت که هم در اشعار و هم در مقالات خود آن را منعکس کرده است. شهریار در ادبیات معاصر ایران در حوزه شعری ترکی آذربایجانی و شعر فارسی شخصیت برجسته ای را دارد. شهریار با قرآن مأنوس بوده شخصیتی معنوی دارد. می توان گفت که دلیل شهرت و رواج گسترده اشعار استاد شهریار دو زبانه بودن وی است.
- مردم ترکیه چقدر با آثار استاد شهریار آشنا هستند؟
استاد محمد حسین شهریار، به عنوان شاعر زبان ترکی در ترکیه معروف است و شناخته می شود. زیرا اشعار سلام به حیدربابا در ترکیه خیلی معروف است و در این باره از طرف اساتید و پژوهشگران ترکیه ای، پژوهش های علمی و آکادمیک در ترکیه انجام شده است. در سالهای اخیر از سوی بعضی دانشگاه ها و نهادهای فرهنگی و ادبی در مورد بزرگداشت استاد محمدحسین شهریار برنامههای علمی، فرهنگی و ادبی برگزار می شود. بنده هم در سال های ۲۰۱۷ و ۲۰۱۸ میلادی در دانشگاه آنکارا برای بزرگداشت استاد محمدحسین شهریار دو بار کنفرانس بین المللی برگزار کردم. در یکی از این کنفرانس ها از کشور ایران جناب آقای زکریا طرزمی که رایزن فرهنگی اسبق ایران در آنکارا بود، از ایران به ترکیه تشریف آوردند و به عنوان سخنران مدعو شرکت کردند و از مطالعات ایشان خیلی استفاده کردیم. همچنین در افتتاحیه و اختتامیه این برنامه آقای حسن صفرخانی ریزن فرهنگی ایران در آنکارا در آن دوره بود، شرکت کرده بودند. همچنین در همایش دوم سرکار خانم دکتر مهری باقری بانوی فرهیخته و چهره ماندگار علمی کشور ایران، استاد دانشگاه تبریز و رئیس بنیاد پژوهشی شهریار شرکت کرده بودند و به زبان ترکی سخنرانی کرده بودند که از معلومات ایشان نیز خیلی استفاده کرده بودیم. البته که در این همایش ها اساتید کشور جمهوری آذربایجان، ترکیه و کشور خودمختار نخجوان هم به عنوان سخنران شرکت کرده بودند. لازم است در اینجا از همۀ استادها و مهمان هایی که در این همایش ها شرکت کردند قدردانی و تشکر کنم.
- به عنوان سخن پایانی در مورد استاد شهریار چه مطلبی برای مخاطبان دارید؟
استاد محمد حسین شهریار شاعر فرهنگ مشترک ما است. وقتی که هشت سال پیش برای تحقیقاتی در مورد نسخه های خطی و سبک آموزش زبان و ادبیات فارسی در دانشگاه فرای در برلین در کشور آلمان بودم، در کتابخانه ملی برلین ترجمه زبان آلمانی کتاب سلام به حیدربابا را دیدم و خیلی خوشحال شدم. چون کتاب یک شاعر ترک زبان به زبان آلمانی ترجمه شده است و پیام های استاد شهریار در مورد عشق، عرفان، طبیعت، انسان و اخلاق از مرز خاورمیانه رد شده و به جغرافیای اروپای غربی رسیده بود. این وضعیت نشان می داد که استاد محمد حسین شهریار یک شاعر جهانی بوده است. محمد حسین شهریار یکی از گنجینه های برجسته و مشترک عصر اخیر است که توانسته به پلی بی مانند در میان زبان های ترکی و فارسی تبدیل شود. نام و اندیشه شهریار از جغرافیای محل زندگی خود فراتر رفته و بعد از سال های دهه پنجاه قرن بیستم دامنه شهرت وی سراسر ایران، آذربایجان، ترکیه، عراق، خاورمیانه، آسیای مرکزی (ترکستان) و سپس بسیاری از کشورهای جهان را فرا گرفته است.
فاطمه ملک پور